Sobre a importancia da avaliación

皆さん、おはようございます！元気ですか。[1]

Hoxe adentrámonos na que, probablemente, sexa a última entrada deste blog. Ao longo de todos os diferentes escritos tratamos de achegarnos a diferentes aspectos da ensinanza das linguas estranxeiras en xeral, cunha especificación particular na lingua xaponesa sempre que se podía. Agora, xa chegados á última das entradas deste tipo, trataremos de manter esa unidade que creo que aportou personalidade a este blog e falar, como colofón final, do tema da avaliación na aula de linguas estranxeiras e, máis particularmente, na aula de xaponés.

Esta última entrada corresponde, polo tanto, ao tema 11 da materia Didáctica da ensinanza das linguas estranxeiras, titulado A avaliación na aula de linguas estranxeiras, impartida pola docente Cristina Rodríguez.

A temática da avaliación xa foi traballada noutras materias neste curso de Mestrado, e incluso falamos brevemente dela nas clases desta mesma asignatura. Porén, neste caso adentrámonos nas características máis específicas do tema, tratando de valorar todas as diferentes modalidades de avaliación que existen e, incluso, creando un exemplo de avaliación a través dunha rúbrica.

Comezamos a sesión falando das características que debe ter unha boa avaliación e os diferentes instrumentos que podemos empregar, como docentes, para avaliar ao noso alumnado. Fillemos especial fincapé na rúbrica como instrumento de avaliación. De feito, a primeira actividade que levamos a cabo consistiu na elaboración dunha rúbrica para a actividade de mediación que desenvolvimos en grupos no tema 3 (e sobre a que falei na anterior entrada).

Esta foi a rúbrica que elaborou o meu grupo (grupo 4):

Por suposto, esta rúbrica foi creada cun tempo moi reducido para o que debería terse empregado para que o resultado fose completamente satisfactorio, pero si que constitúe unha base da que partir para futuras rúbricas.

Grazas a este exercicio de aula puiden caer na conta de que a elaboración deste tipo de instrumentos de avaliación constitúe un proceso moi esixente, exhaustivo e demandante. A medida que a elaborabamos recibiamos feedback de parte da profesora, que cuestionaba eleccións de palabras e expresións empregadas. Por suposto, non é o mesmo elaborar un criterio en base a un uso “axeitado” do vocabulario, sen máis, e sen ter en conta outras particularidades que pode ter este vocabulario, como que sexa rico, variado, creativo… Este tipo de cuestións son aspectos nos que, personalmente, non reflexionaba demasiado, xa que nunca tivera a oportunidade de prantexarmos.

Porén, este breve reflexión que acabo de reflectir levoume a búsqueda de bibliografía ao respecto. Como di Margarita R. Rodríguez – Gallego no seu artigo Evidenciar competencias con rúbricas de evaluación, “La rúbrica es una herramienta versátil que provee al alumno, por una parte, de un referente que proporciona un feedback relativo a cómo mejorar su trabajo, y por otra, proporciona al profesor la posibilidad de manifestar sus expectativas sobre los objetivos de aprendizaje fijados” (p.119) Por soposto, a utilidade do uso destas rúbricas xa a coñeciamos, pero resultoume moi interesante ler ao seu respecto dende unha perspectiva máis puramente teórica.

Polo tanto, diría que o máis complexo á hora de traballar con este tipo de ferramenta é, precisamente, elaborar unha rúbrica completa e fiable. A este respecto, atopei o artigo ¿Cómo elaborar una rúbrica?, de Fiorina Gatica – Lara, no que a autora facía unha distinción entre dous tipos diferenciados de rúbrica, as rúbricas globales e as rúbricas analíticas:

La rúbrica global, comprensiva u holítsitca hace una valoración integrada del desempeño del estudiante, sin determinar los componentes del proceso o tema evaluado. Se trata de una valoración general con descriptores correspondientes a niveles de logro sobre calidad, comprensión o dominio globales. Cada nivel se define claramente para que los estudiantes identifiquen lo que significan. (…) Es recomendable utilizar esta rúbrica cuando se desea un panorama general de los logros, y una sola dimensión es suficiente para definir la calidad del producto (…)

La rúbrica analítica se utiliza para evaluar las partes del desempeño del estudiante, desglosando sus componentes para obtener una calificación total. (…) Estas matrices definen con detalle los criterios para evaluar la calidad de los desempeños, y permiten retroalimentar en forma detallada a los estudiantes.

No resto do artigo, desenvolve os pasos requeridos para elaborar unha rúbrica, as súas vantaxes e os inconvintes máis importantes. Creo que, como futuros docentes, é absolutamente fundamental que coñezcamos á perfección todas estas diferentes ferramentas de avaliación para poder adecuarnos ao noso grupo e alumnado da forma máis personalizada posible.

Por outra banda, outra cuestión que traballamos na aula foi a da autoavaliación, a coavaliación e o uso do feedback. Non é a primeira vez que falo deste aspecto da ensinanza en Xapón no blog, pero a autoavaliación e a coavaliación son sistemas avaliativos moi populares no sistema educativo xaponés. Porén, non fixen ningún tipo de análise do tema do feedback.

No artigo Cultural differences in self – evaluation. Japanese Readily Accept Negative Self – Relevant Information, os seus autores falan da influencia que ten para traballadores xaponeses o feedback que reciben dos seus superiores. Entre os resultados do artigo gustaríame destacar a seguinte oración: “… Japanese are highly sensitive to information indicating their weaknesses” (p.440) Dende a mina perspectiva persoal, é importante que o alumnado coñeza eses aspectos nos que son menos hábiles a través dun feedback que aporte esta información dun xeito positivo e centrado en como poden mellorar as súas destrezas.

En resumo, podemos concluir que os diferentes tipos de avaliación son imprescindibles para coñecer o sistema que máis se adecúe ao noso futuro grupo e alumnado. O sistema das rúbricas, por exemplo, é moi complexo, e merece ser estudado de forma pormenorizada para saber construílas da forma máis completa posible.

Con esta última reflexión dou por rematada a última entrada do blog. Espero que terades disfrutado dos meus apuntes sobre as clases do Mestrado e que algunha delas fixéravos pensar ou, polo menos, coñecer algo máis de cerca o sistema de ensinanza do xaponés dende diferentes puntos de vista.

Bibliografía

• Heine, S. J., Kitayama, S., & Lehman, D. R. (2001). Cultural Differences in Self-Evaluation: Japanese Readily Accept Negative Self-Relevant Information. Journal of Cross-Cultural Psychology, 32(4), 434-443. https://doi.org/10.1177/0022022101032004004
• Gatica-Lara, F., & Uribarren-Berrueta, T. del N. J. (2013). ¿Cómo elaborar una rúbrica? Investigación en Educación Médica, 2(5), 61-65. https://doi.org/10.1016/S2007-5057(13)72684-X
• Rodríguez Gallego, M.R. (2014). Evidenciar competencias con rúbricas de evaluación. Escuela Abierta, 17, 117-134.

---

[1] En galego: Ola a todos! Como estades?